Historia Lata z Helem:

Zacznijmy od tego, że Warsztaty Naukowe Lato z Helem to spotkanie zdolnej młodzieży z wybitnymi naukowcami z całego kraju i umożliwienie jej branie udziału w pomiarach naukowych w Zakładzie Fizyk Niskich Temperatur w Odolanowie Instytutu Fizyki Molekularnej w Poznaniu, które następnie opracowują i samodzielnie przedstawiają.

Widząc potrzebę popularyzowania fizyki i nauk ścisłych od 2009 roku we współpracy z nauczycielami Gimnazjum Jana Pawła II w Odolanowie w ramach Koła Naukowego były przygotowywane i organizowane corocznie interaktywne wystawy. Przygotowane tematy i doświadczenia miała okazję obejrzeć młodzież i dorośli z całego powiatu ostrowskiego. Co roku wystawę odwiedzało ponad 1000 osób. (facebook.com/kolonaukoweodolanow)

Jak to się zaczęło?

Warsztaty Naukowe Lato z Helem organizowane są od 1985 roku przez pracowników Zakładu Fizyki Niskich Temperatur w Odolanowie Instytutu Fizyki Molekularnej PAN w Poznaniu. Wszystko co dzieje się w Odolanowie związane z fizyką ma źródło w genialnym pomyśle prof. Jana Stankowskiego(1934-2009) aby stworzyć pracownię naukową przy „rzece helu” jak mawiał. I tak się stało w 1977 roku powstaje jedyna placówka naukowa PAN na terenie zakładu przemysłowego PGNiG S.A. w Odolanowie potocznie zwane KRIO. PGNiG jest wyjątkowym zakładem, który jako jedyny w Europie, a jednym z siedmiu na świecie na skalę przemysłową skrapla najzimniejszą ciecz kriogeniczną na Ziemi hel 4.2K (-269C ), stąd ta „rzeka helu”. A „Lato z Helem” to pomysł studentów fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza Tomasza Stankowskiego i Antoniego Wójcika, którzy w 1985 roku stwierdzili, że obozy różdżkarskie , na które jeździli nie spełniały ich oczekiwań naukowych w ramach Koła Naukowego, zaproponowali, aby obóz studencki zorganizować w Odolanowie. Bardzo to się spodobało prof. Janowi Stankowskiemu, dla którego praca z młodymi ludźmi zawsze była bardzo ważna i to dla nich odwoływał wszystkie spotkania i wyjazdy i zajmował się fizyką i jej wykładaniem, tłumaczeniem i eksperymentowaniem w czasie Lata z Helem w Odolanowie. Przez ćwierć wieku był kierownikiem naukowym Warsztatów i jego głównym moderatorem. Prof. Jan Stankowski przez całe życie robił to co kochał – mógł się zajmować fizyką, a w szczególny sposób popularyzował ją na Warsztatach Naukowych Lato z Helem za co w 2009 roku otrzymał Medal im. Krzysztofa Ernsta przyznawany przez Polskie Towarzystwo Fizyczne. Idee prof. Jana Stankowskiego kontynuują pracownicy Zakładu Fizyki Niskich Temperatur organizując kolejne Lata z Helem:

• prof. dr hab. Zbigniew Trybuła kierownik naukowy Warsztatów
• prof. IFM dr hab. Wojciech Kempiński kierownik Zakładu Fizyki Niskich Temperatur w Odolanowie
• mgr Małgorzata Trybuła koordynator Warsztatów od 2001 roku
• dr Piotr Banat od 2016
• dr inż. Jakub Niechciał od 2015
• mgr inż. Dawid Konieczny od 2010
• dr Szymon Łoś do 2018
• mgr Tomasz Żuk do 1992
• dr Jacek Kaszyński (2000 – 2008)
• dr Katarzyna Kaszyńska (2000 – 2009)
• dr Bartosz Strzelczyk (2007 – 2009)
• mgr inż. Marcin Wróblewski (2007-2013)

Współtwórcy Warsztatów Lata z Helem z innych instytucji:

1. dr hab. Mateusz Kempiński prof. UAM Instytut Fizyki UAM Poznań
2. dr inż. Maciej Kamiński Politechnika Poznańska
3. dr inż. Damian Markowski PGNiG Oddział w Odolanowie

Jak przebiegają Warsztaty Naukowe Lato z Helem?

Warsztaty Naukowe Lato z Helem to niepowtarzalne spotkanie młodych ludzi, uczniów i studentów, przyjeżdżających do Odolanowa z najwybitniejszymi fizykami z całej Polski. Część młodzieży jest z Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci. Przez dziesięć dni mają okazję robić często pierwsze badania naukowe Wykładają fizykę, którą są zafascynowani i przekazują wiedzę, która pozwala zrozumieć wiele zjawisk w otaczającym nas świecie. W warsztatach uczestniczy młodzież: studenci i uczniowie z całej Polski, którzy chcą poszerzać swą wiedzę z fizyki i maja możliwość sami pod okiem naukowców wykonywać samodzielnie eksperymenty. Od samego początku Warsztaty Naukowe „Lato z Helem” w swojej regule mają, że młodzież ma ciągły kontakt z naukowcami, których mogą pytać o wszystko co ich interesuje i co jest niejasne. Wszyscy są razem w schronisku, rano śniadanie, a po nim wykład z przerwą na kawę. Obiad, chwila odpoczynku i cała ekipa rusza do Zakładu Niskich Temperatur na terenie na początku PGNiG, obecnie Gaz-Systemu w Odolanowie. Młodzież jest podzielona na grupy, które dostają tematy naukowy do opracowania. Każda z grup przeprowadza doświadczenia pod okiem kadry naukowej, wyciągając z nich wnioski oraz analizując je. Przebieg i wyniki badań naukowych, każda z grup przedstawia na seminarium końcowym, które wysłuchują zaproszeni goście z Dziekanem Wydziału Fizyki UAM. Wiele lat Dziekan Wydziału Fizyki prof. dr hab. Ryszard Naskręcki przyjeżdżał i nadawał seminariom młodych zupełnie wyjątkową rangę. Po wystąpieniach młodych ludzi mówił o tym jak ważne jest studiowanie nauk przyrodniczych w tym zhumanizowanym świecie, który potrzebuje nowych technologii zapewniających rozwój i optymistyczne spojrzenie w przyszłość.

Fizyka niskich temperatur to główny temat odolanowskich Warsztatów Naukowych Lato z Helem. Każdy uczestnik ma okazję poznać metodykę pracy z cieczami kriogenicznymi i możliwości chłodzenia i wykorzystanie ciekłego azotu i helu w badaniach naukowych. Pierwsze Lato z Helem odbyło się w Odolanowie 1-13 lipca 1985 roku. W pierwszych materiałach Lata z Helem czytamy „Obóz studencki w Odolanowie ma na celu zachęcenie studentów fizyki UAM do osobistego kontaktu z helem i z fizyką niskich temperatur”. Przez okres ponad trzech dekad do Odolanowa przyjechało prawie 130 wykładowców(patrz. wykładowcy), którzy wygłosili ponad 300 wykładów dla ok. 800 uczniów i studentów. Najczęściej na Warsztatach Naukowych Lato z Helem gościliśmy prof. dr hab. Karola Wysokińskiego z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej z Lublina, prof. dr hab. Piotra Pierańskiego z Politechniki Poznańskiej, prof. dr hab. Józefa Spałka z Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. dr hab. Henryka Szymczaka z Instytutu Fizyki PAN z Warszawy, prof. dr hab. Romana Micnasa z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza z Poznania, prof. dr hab. Jana Klamuta i prof. dr hab. Józefa Sznajda z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN z Wrocławia Od samego początku organizację Lata z Helem wspiera Komitet Fizyki PAN, a od 2008 roku strategicznym sponsorem jest PGNiG S.A. Oddział w Odolanowie, i od 2014 roku GAZ - SYSTEM S.A., którzy swoim wsparciem utwierdzają nas w tym jak ważną sprawą jest popularyzacja fizyki wśród młodych ludzi. Wspierają nas też KRIO-SERWIS, EURO-HEL. Patronat nad Warsztatami obejmuje Burmistrz Gminy i Miasta, uznając organizację Warsztatów jako doskonałą promocję Odolanowa. Kierownicy Warsztatów Naukowych Lato z Helem

Kierownikiem naukowym przez pierwsze 20 lat był prof. Jan Stankowski, potem objął kierownictwo honorowe przekazując kierownictwo Warsztatów prof. dr hab. Zbigniewowi Trybule, który kontynuuje zadania powierzone mu przez Mistrza, czyli czuwa nad tematyką i poziomem Warsztatów Naukowych jakimi są Lato z Helem. Po śmierci prof. Jana Stankowskiego nadal do Odolanowa zapraszani są wybitni naukowcy, którzy wykładając nie tylko przedstawiają dostępnie dany temat pogłębiając go, ale dzielą się z młodymi ludźmi swoimi osiągnięciami naukowymi. Dzięki temu uczestnicy Lata z Helem mają okazję zapoznać się z bieżącą tematyką, nad którą pracują zaproszeni Goście.

Kierownik naukowy czuwa nad całością koordynując wykłady z ćwiczeniami, rozdzielając zadania. W przygotowaniu Warsztatów Naukowych Lato z Helem uczestniczą wszyscy pracownicy Zakładu Fizyki Niskich Temperatur w Odolanowie.

Lato z Helem co roku wymaga pracy związanej z jego przygotowaniem jak: ustalenie warunków zakwaterowania , zaproszenie wykładowców, ustalenie terminów, przygotowanie materiałów, ustalenie z pracownikami naukowymi doświadczeń, które ma wykonywać samodzielnie młodzież, i zdobywanie Sponsorów. Tymi wszystkimi sprawami zajmowali się kierownicy Lata z Helem

1. 1985 - Tomasz Stankowski
2. 1986 - Tomasz Stankowski
3. 1987 - Borys Czyżak
4. 1988 - Borys Czyżak
5. 1989 - Zbigniew Fojud
6. 1990 - Zbigniew Fojud
7. 1991 - Bartłomiej Andrzejewski
8. 1992 - Bartłomiej Andrzejewski
9. 1993 - Edyta A. Dobrychłop
10. 1994 - Agnieszka Kaczmarek
11. 1995 - Agnieszka Kaczmarek
12. 1996 - Agnieszka Kaczmarek
13. 1997 - Agnieszka Kaczmarek
14. 1998 - Agnieszka Kaczmarek
15. 1999 - Agnieszka Kaczmarek
16. 2000 - Agnieszka Kaczmarek –Ślązak
17. 2001 - Małgorzata Trybuła
18. 2002 - Małgorzata Trybuła
19. 2003 - Małgorzata Trybuła
20. 2004 - Małgorzata Trybuła
21. 2005 - Małgorzata Trybuła
22. 2006 - Małgorzata Trybuła
23. 2007 - Małgorzata Trybuła
24. 2008 - Małgorzata Trybuła
25. 2009 - Małgorzata Trybuła
26. 2010 - Małgorzata Trybuła
27. 2011 - Małgorzata Trybuła
28. 2012 - Małgorzata Trybuła
29. 2013 - Małgorzata Trybuła
30. 2014 - Małgorzata Trybuła
31. 2015 - Małgorzata Trybuła
32. 2016 - Małgorzata Trybuła
33. 2017 - Małgorzata Trybuła
34. 2018 - Małgorzata Trybuła
35. 2019 - Małgorzata Trybuła
36. 2020 - Małgorzata Trybuła